Około 600 000 lat temu ludzkość podzieliła się na dwie części. Jedna grupa pozostała w Afryce i stała się współczesnymi ludźmi. Inny udał się drogą lądową do Azji, a następnie do Europy, stając się Homo neanderthalensis – neandertalczykiem. Nie byli naszymi przodkami, ale pokrewnymi gatunkami rozwijającymi się równolegle.
Kuszące jest zobaczenie neandertalczyków w idyllicznych warunkach, żyjących w zgodzie z naturą i ze sobą nawzajem.
Biologia i paleontologia malują ciemniejszy obraz. Neandertalczycy byli dalecy od pokoju i najprawdopodobniej byli wykwalifikowanymi wojownikami i niebezpiecznymi wojownikami, z którymi tylko współcześni ludzie mogli rywalizować.
Mięsożerne ssaki lądowe to zwierzęta terytorialne. Podobnie jak lwy, wilki i Homo sapiens, neandertalczycy polowali na grubego zwierza. Na szczycie łańcucha pokarmowego drapieżniki te mają niewielu wrogów, więc przeludnienie prowadzi do konfliktów o tereny łowieckie. Neandertalczycy stanęli przed tym samym problemem; gdyby inne gatunki nie kontrolowały swojej liczebności, doszłoby do konfliktu.
Ta terytorialność jest głęboko zakorzeniona w ludziach. Konflikty terytorialne są również intensywne wśród naszych najbliższych krewnych, szympansów. Samce szympansów zwykle łączą się w grupy, aby atakować i zabijać samce z rywalizujących grup, zachowując się uderzająco podobnie do wojny ludzi.
Oznacza to, że wspólna agresja powstała u wspólnego przodka szympansów oraz u nas 7 milionów lat temu. W tym przypadku neandertalczycy odziedziczyli te same tendencje do wspólnej agresji.
Wojna jest integralną częścią ludzkiej egzystencji. Wojna nie jest współczesnym wynalazkiem, ale starożytną, fundamentalną częścią naszego człowieczeństwa. Historycznie rzecz biorąc, wszystkie ludy walczyły. Archeologia odsłania starożytne fortece i pola bitew, a także miejsca prehistorycznych masowych konfliktów, które toczą się od tysiącleci.
Walka jest ludzka, a neandertalczycy byli bardzo podobni do nas. Jesteśmy niezwykle podobni pod względem anatomii naszej czaszki i szkieletu i mamy 99,7% naszego DNA.
A w zachowaniu neandertalczycy byli uderzająco podobni do nas. Rozpalali ogniska, chowali zmarłych, formowali ozdoby z muszli i zębów zwierząt, robili dzieła sztuki i kamienne kapliczki. Jeśli neandertalczycy podzielali tak wiele naszych twórczych instynktów, mieli też wiele z naszych destrukcyjnych instynktów.
Archeologiczne dowody potwierdzają, że życie neandertalczyków było dalekie od spokojnego.
Neandertalczycy byli doświadczonymi łowcami grubego zwierza, używającymi włóczni do zabijania jeleni, kóz górskich, łosi, żubrów, a nawet nosorożców i mamutów. Aż trudno uwierzyć, że nie odważyliby się użyć tej broni, gdyby ich rodziny i ziemie były w niebezpieczeństwie. Archeologia sugeruje, że takie konflikty były powszechne.
Wojny prehistoryczne zostawiają wyraźne ślady. Maczuga to potężna i celna broń, dlatego odkryte prehistoryczne Homo sapiens często mają obrażenia czaszki. Tak samo jest z neandertalczykami.
Urazy były szczególnie częste wśród młodych neandertalczyków, podobnie jak zgony. Niektóre obrażenia mogły zostać odniesione podczas polowania, ale większość jest typowa dla ludzi zaangażowanych w wojnę między plemionami – na małą skalę, ale intensywną, z przewagą napadów partyzanckich i zasadzek.
Ofensywa poza Afryką. (Nicholas R. Longreach).
Wojna pozostawia cienki ślad w postaci granic terytorialnych. Najlepszym dowodem na to, że neandertalczycy nie tylko walczyli, ale także odnieśli sukces w wojnie, jest to, że kiedy nas spotkali, nie zostali natychmiast zniszczeni. Zamiast tego przez prawie 100 000 lat neandertalczycy opierali się współczesnej ekspansji człowieka.
Nawet po tym, jak prymitywny Homo sapiens wydostał się z Afryki 200 000 lat temu, podbój ziem neandertalczyków zajął ponad 150 000 lat. W Izraelu i Grecji archaiczne Homo sapiens zajęły terytoria tylko po to, by się wycofać. Zanim ostatnia ofensywa współczesnego Homo sapiens, która rozpoczęła się 125 000 lat temu, zniszczyła ich.
Nie był to blitzkrieg, jak można się było spodziewać, niezależnie od tego, czy neandertalczycy byli pacyfistami, czy podrzędnymi wojownikami, ale długa wojna na wyczerpanie. W końcu wygraliśmy. Ale nie dlatego, że byli mniej skłonni do walki. W końcu po prostu staliśmy się lepszymi wojownikami niż oni.
Nicholas R. Longreach, starszy wykładowca biologii ewolucyjnej i paleontologii, Uniwersytet w Bath.
Przedruk z The Conversation.
Źródła: Zdjęcie: Charles R Knight / Wikimedia
